M?T TH?I NIÊN THI?U
* Tùy bút : Song An Châu
Tôi sanh ra và l?n lên t?i m?t làng quê ven b? sông H?u. Làng ?a Ph??c, Châu ??c. Làng này n?m trên m?t cù lao gi?a lòng sông H?u, chia ?ôi dòng n??c b?t ??u t? n??c láng gi?ng Kampuchia. Cù lao này r?t l?n, bao g?m nhi?u xã, n?u k? t? biên gi?i Vi?t-Miên (Kampuchia), t? qu?n Kandal, t?nh Svayrieng, g?m th? t? t? trên xu?ng có các Xã Khánh Bình, Khánh An, Ph??c H?ng và ?a Ph??c. Cu?i cùng cù lao là dãy ??t b?i C?n Tiên thu?c xã ?a Ph??c có b?n ?ò nh?n nh?p ng??i, xe c? qua l?i th? xã Châu Phú, Châu ??c.
Tôi là ??a bé nhà quê l?n lên t?i m?t làng quê bình th??ng, h?n 80 ph?n tr?m là nông dân s?ng v?i ngh? ru?ng r?y, s? còn l?i là th??ng buôn nh?, ho?c hành ngh? có tánh cách gia ?ình nh? th? m?c, th? n?, gi?ng câu, chài l??i tùy theo mùa hay r?nh vi?c ??ng áng.
Quê tôi c?ng nh? ph?n l?n làng quê mi?n Nam Vi?t Nam, không giàu có sung túc gì cho l?m, vì nông dân còn canh tác v?i tánh cách c? x?a, do ông bà truy?n l?i, ch?a ???c c? gi?i hóa trong th?i tôi còn là m?t ??a bé n?m, sáu tu?i, cách ?ây c?ng h?n 60 n?m r?i (n?m 1945, 1946). Sau này m?i ch? c? gi?i hóa m?t ph?n trong khâu cày b?a, su?t lúa ra h?t, ch? ch?a dùng máy móc toàn di?n nh? các n??c tân ti?n hi?n th?i.
Cha tôi ???c bên n?i chia ph?n cùng các chú, bác, cô, d??ng ???c h?n m?t m?u ??t t?i ?p Ph??c Th?, làng ?a Ph??c. Tuy thu?c gia ?ình nông dân, nh?ng cha m? tôi không theo ngh? ru?ng r?y. Sau khi l?p gia ?ình, cha m? tôi s?ng chung v?i chú bác cô d??ng, trong m?t ??i gia ?ình, theo phong t?c c? x?a, tam t? ??i ??ng ???ng, cùng làm chung ?n chung. Nh?n th?y cu?c s?ng chung ??ng nh? th? không th? phát tri?n gia ?ình, nuôi d??ng con cái sau này hoàn h?o ???c và th??ng có chuy?n xích mích, tranh ch?p gi?a các ch? em b?n dâu v?i nhau, t?o nên c?nh b?t hòa gi?a anh em ru?t th?t trong gia ?ình. Vì th? cha m? tôi b?ng ch?ng v? s?ng bên ngo?i tôi ? ?p Ph??c Qu?n, cùng làng ?a Ph??c, ngang th? xã Châu ??c, cách n?i ? c? kho?ng n?m cây s?.
Bên ngo?i tôi s?ng ngh? th??ng buôn, có m?t chi?c ghe tr?ng t?i kho?ng n?m, sáu t?n, mua bán hàng hóa, nông s?n, cá khô hai chi?u, t? Châu ??c qua Nam Vang, Cao Miên. Ba m? tôi theo ghe buôn bán, qu?n lý hàng hóa và tính s? sách, có m??n hai ng??i b?n (ng??i làm công) chèo ghe, cà r?ch cà tang ( th?i gian này ch?a có máy móc cho ghe, tàu) , t? Châu ??c qua Nam Vang, ng??c dòng sông H?u ??n Bi?n H?, c?ng m?t ba, b?n ngày ???ng. Mua bán xong, quay v? Châu ??c. Cha m? tôi c? ti?p t?c vòng quay này theo tháng ngày, ??n khi ch? em tôi khôn l?n.
Vi?c buôn bán c?a cha m? tôi ngày càng sa sút, không ?u?c thu?n l?i nh? lúc tr??c và ch? em tôi càng ngày n?y n?, t?ng thêm “ nhân kh?u” và vì xa nhà buôn bán không ai s?n sóc con cái, nên cha m? tôi tính ???ng th?i lui v? n?i ?? sanh s?ng, n??ng t?a vào anh em và h?n ch?c công ru?ng t? lâu ?ã cho m??n.
Vi?c”th?ng v? n?i, th?i v? ngo?i” này c?a cha m? tôi, trên b??c ???ng di c?, ??i ch? ? c?ng ?nh h??ng ??n vi?c h?c hành c?a tôi th?i tr?.
Sau khi mua m?t m?nh ??t c?t nhà, g?n nhà ông n?i tôi, t?m ?n vi?c ?n ?. Cha m? tôi lo ph?n ru?ng r?y và ?? t?ng ph?n thu nh?p cho gia ?ình, ông bà ?ã m? m?t gian hàng bán t?p hóa nh? tr??c nhà, ?? hai ng??i ch? l?n c?a tôi trông coi.
S? d? tôi dài dòng v?n t? nh? trên vì khi tôi l?n lên, cha m?, các ch? tôi (tôi không có anh - ,tôi là tai l?n trong gia ?ình) b?n lo sinh k? hàng ngày, nên vi?c h?c hành, ch?m sóc con em . Ph?n l?n nh?ng gia ?ình trong làng quê th?i ?ó, c?ng nh? gia ?ình tôi vi?c ch?m sóc d?y d? con, em không ???c chu ?áo, ch?t ch? cho l?m. Vì th? khi tôi l?n lên, bi?t t? sinh ho?t thì ch? ham ch?i h?n ham h?c, hàng ngày theo l?p tr? con cùng l?a n?m, sáu tu?i ra ??ng v?t cá lia thia, b?t d? v? h?p nhau cho ?á xem ch?i, ho?c theo các c?u bé ch?n trâu, gi? bò l?n h?n, ?i gài b?y cò, ?u?i b?t chim, b?n n?ng dàn thun.
??n 6 tu?i, tôi m?i ???c c?p sách ??n tr??ng h?c v? lòng. Nói là tr??ng, th?t ra ?ó là m?t bên chái ?ình làng, th??ng dùng ?? quý v? h??ng ch?c h?i t?, quan khách y?n ti?c m?i khi cúng ?ình, l? h?i, ???c bi?n thành tr??ng h?c, tróng tr?n, không vách ng?n, không c?a n?o chi c?. L?p h?c thì kê m?t s? bàn g? s? sài mà các viên ch?c trong làng huy ??ng th? m?c, dân trong làng th?c hi?n không tr? ti?n công. Tr??ng có ba l?p: l?p n?m, l?p t? và l?p ba (l?p m?t, hai, ba bây gi?). M?i l?p h?c m?t dãy bàn. Thi?u giáo viên, th?y d?y tôi l?p n?m kiêm luôn l?p t? và m?t th?y n?a ph? trách l?p ba. Cùng h?c chung trong m?t gian nhà, không ng?n vách, nên l?p h?c luôn luôn ?n ào v?i ?ám tr? li?ng tho?ng, th??ng hay tr?ng gi?n trong l?p. Do ?ó, nh?ng ti?ng “c?p c?p, c?ch c?ch” th??ng vang lên t? ??u l?p h?c, b?i chi?c th??c b?ng mà hai th?y gõ lên bàn, ?? b?o ?ám h?c trò choi choi, khó d?y chúng tôi, kèm theo hai ti?ng “ im l?ng, im l?ng” c?a hai th?y !.
Qua ba n?m h?c h?t l?p ? tr??ng làng, cha m? tôi mang tôi lên h?c tr??ng Qu?n, t?i qu?n An Phú (Châu ??c), m?t qu?n giáp ranh v?i biên gi?i Vi?t-Miên v?a ???c thành l?p, sau hi?p ??nh Geneve 1954, chia ?ôi ??t n??c. (Sau khi h?c xong trung h?c, tôi v? ?ây gi? chân Th? ký Qu?n vào gi?a n?m 1960 ??n tháng 4 n?m 1965). Cha m? tôi c?ng ?ã d?i ??a ?i?m buôn bán t? làng quê lên qu?n này. H?c xong l?p Nhì ( l?p 4 bây gi?) tr??ng qu?n, c?ng h?t l?p n?i ?ây. Tôi ???c cha m? tôi cho ti?p t?c h?c l?p Nh?t (l?p 5) tr??ng nam T?nh l? Châu ??c, vào n?m 1952.
Th?i gian trôi qua r?t mau, nh? bóng câu qua c?a, nh? v?a gi?t mình th?c d?y, sau gi?c m?ng kê vàng. Tôi không bao gi? quên ???c nh?ng b??c chân ??u ??i c?a c?u bé nhà quê lên T?nh. ?i chân ??t, còn l?m phèn, mùi ru?ng ??ng còn v??ng v?n ? làn da, t?m áo. Ngày ??u tiên vào l?p, b?n bè cùng l?p ch?a quen, nhìn nhau ng? ngát. Ông th?y ít nói, h?i nghiêm ngh?, dáng d? g?y g?y, là hình ?nh ??u tiên khi tôi b??c vào l?p h?c tr??ng t?nh. Ngày ??u tiên, còn ghi kh?c sâu ??m trong tâm t? tôi. ??n nay ?ã h?n 50 n?m qua r?i mà ch?a phai nhòa trong ký ?c. ?ó là th?y Châu v?n Tính, có ??a con trai là Châu minh Ki?n h?c cùng l?p Nh?t v?i tôi n?m ?ó, sau này Ki?n là m?t s? quan, m?t anh hùng c?a Quân ??i Vi?t Nam C?ng Hòa, ?ã anh d?ng hy sinh trong cu?c chi?n ??u ??i ??u v?i nh?ng ng??i bên kia chi?n tuy?n, tr??c n?m 1975.
Sau 6 n?m (1954-1960) mi?t mài trên khung gh? nhà tr??ng trung h?c TH? KHOA NGH?A, Châu ??c, tôi ?ã có bi?t bao k? ni?m gi?a tình b?n bè, th?y trò, tr??ng l?p. ?ã h?n 45 n?m qua r?i, bi?t bao th?ng tr?m trong cu?c s?ng, bi?t bao thay ??i t? v?t ch?t ??n tâm h?n con ng??i. Hôm nay ?ây, gi?a ??t tr?i xa l?, bi?n bi?t xa cách quê h??ng v?n d?m, ng?i ôn l?i nh?ng k? ni?m xa v?i còn sót l?i trong ?áy lòng, v?i ni?m nu?i ti?c không nguôi. Nh?ng hình ?nh thân th??ng c?a tu?i h?c trò áo tr?ng, ch?a v??ng b?i tr?n, l?n l??t ?n hi?n, nh?t nhòa nh? cu?n phim c?t trong kho lâu ngày, gi? làm t? li?u, nay ?em ra trình chi?u l?i, ?? tìm d?u vi?t m?t chuy?n ??i ?ã qua, gi? ?ã phai m?, cái còn cái m?t.
Nh?ng k? ni?m th?i trung h?c, còn l?u d?u trong ?áy lòng tôi, nh? ?âu tôi nói ?ó, không theo th? t? th?i gian, tràn lan nh? n??c v? b? trên vùng ??t thân th??ng c?a tu?i vàng, th?i niên thi?u m?i v?a ch?m yêu, d?t dào tình c?m tr??c v?ng thái d??ng c?a cu?c ??i, nhìn ?âu c?ng chan hòa ánh sáng.
Tình b?n c?ng s?m n?y n? gi?a tôi v?i các b?n cùng l?p, chung tr??ng. Tôi và anh b?n ?inh v?n M? k?t giao thân thi?n nh? anh em m?t nhà, t? nh?ng ngày ??u b??c chân vào tr??ng trung h?c Th? Khoa Ngh?a. Tôi c?ng th??ng ??n nhà b?n M? t? t?p anh em ?àn ca, x??ng hát nh?ng b?n nh?c th?nh hành th?i ?ó nh?: G?o tr?ng tr?ng thanh, Tr?ng r?ng xu?ng c?u, Thuy?n tr?ng v.v….r?t t?ng b?ng, vui nh?n. Nh?ng ngày ngh? l? hay th? b?y, chúa nh?t, anh em kéo nhau ?i v??n nh?n M? ??c hay ?i ch?i vi?ng c?nh núi Sam, núi Tô, núi Két vùng th?t s?n, th?t ?m tình bè b?n.
Cha m? b?n M? c?ng th??ng tôi nh? con trong gia ?ình. Tôi th??ng ?n ng? t?i nhà b?n M?. Cha c?a b?n M? là Ông ?inh v?n T?m, tài x? Ty Công Chánh, Châu ??c. Sau này, khi b?n M? r?i tr??ng, ?i làm giáo viên và là Hi?u Tr??ng m?t tr??ng ti?u h?c ? Xã Bình M? (Châu Phú, Châu ??c). M? ?ã v? bên kia th? gi?i vào lúc tu?i ??i còn xanh, ?? l?i v? và hai ??a con th?. B?n M? ch?t vì b?nh tr??c n?m 1975, khi cu?c chi?n ch?a tàn.
Th?i niên thi?u v?a b??c qua ng??ng c?a tu?i th?, ai c?ng có nhi?u m? m?ng, nhìn ??i qua ánh sáng hào quang tr??c m?t. Sau hi?p ??nh Geneve chia ?ôi ??t n??c n?m 1954, mi?n Nam Vi?t Nam có th? nói là nhân dân s?ng trong thanh bình, yên ?n. Nh?t là ?ám thanh niên m?i l?n chúng tôi còn s?ng trong cái nôi ?m cúng và ???c s? b?o b?c c?a gia ?ình. H?ng ngày ch? tung t?ng c?p sách ??n tr??ng, không lo gì ngoài chuy?n h?c hành. Vì th? chúng tôi có nhi?u cao v?ng, nhi?u m?ng ??p cho cu?c s?ng t??ng lai. ??a thì nói, tao h?c xong trung h?c, s? h?c ti?p ?? tr? thành bác s?, k? s?, nhà khoa h?c, vài ??a khác nói tao s? vào h?c tr??ng Qu?c Gia Hành Chánh hay tr??ng ?ào t?o s? quan Võ B? ?à L?t hay Th? ??c, sau này gi? ch?c v? then ch?t trong chánh quy?n hay quân ??i.
Anh em chúng tôi ch?a ngh? gì ??n t??ng lai, nên không có cao v?ng v?a k? trên, nên h?p l?i thành m?t nhóm t?p tành vi?t v?n, làm th?. B?t k? trong th? ch? nào, quân ch? hay dân ch? t? do, khi ??t n??c thanh bình, ng??i dân s?ng trong c?nh hoan l?c, no ?m thì v?n hóa, v?n ch??ng c?a qu?c gia ?ó, luôn luôn ???c phát tri?n, v??n cao. ???c s? h?p th? qua nh?ng dòng v?n th? tuy?t tác c?a các b?c ti?n b?i nh? : Nguy?n Du, ??ng Tr?n Côn, ?oàn th? ?i?m, H? Xuân H??ng, Ôn Nh? H?u, Nguy?n Công Tr?, Cao Bá Quát, Nguy?n Khuy?n, Nguy?n ?ình Chi?u và nh?ng nhà v?n, nhà th? c?n ??i c?a nhóm T? L?c V?n ?àn và c?a Phan B?i Châu, T?n ?à Nguy?n Kh?c Hi?u, Tr?n T? X??ng, L?u Tr?ng L?, Xuân Di?u, Hàn M?c T? v.v …, qua nh?ng bài h?c trong tr??ng, nh?ng sách v?, báo chí ngoài ??i ?ã thôi thúc chúng tôi mu?n tr? thành nh?ng nhà th?, nhà v?n. .
Vì th? chúng tôi ?ã h?p nhau t?ng nhóm trong tr??ng thành l?p các nhóm v?n ngh?. Vào th?i ?ó, kho?ng cu?i th?p niên 50 (1955-1960), tình hình ??t n??c yên ?n, nên trên ph??ng di?n v?n ch??ng, báo chí phát tri?n r?t m?nh. ?nh h??ng qua nh?ng bài h?c v?n ch??ng trong tr??ng, nh?ng sách báo ngoài ??i. V?i tâm h?n m? m?ng dat dào, anh em cùng trang l?a chúng tôi t?p tành vi?t nh?ng bài tùy bút, truy?n ng?n, nh?ng bài th? th?n th?c tình yêu v?a ch?m d?y, truy?n tay nhau xem hay g?i ??n nh?ng t? báo xu?t b?n riêng cho l?a t?i h?c trò ? Sài Gòn. Nhi?u anh em r?t vui m?ng khi nh?ng tác ph?m ??u ??i c?a mình ???c ??ng trên báo. R?i thích thú, quen d?n trong vi?c vi?t lách, anh em cùng chí h??ng h?p nhau thành l?p nhóm v?n ngh?, v?n ?àn, thi v?n ?àn.
Tôi còn nh? lúc ?ó, anh em chúng tôi ?ang h?c l?p ?? T? (l?p 9 bây gi?) niên khóa 1956-1957, c?a tr??ng Trung H?c TH? KHOA NGH?A, Châu ??c, ??n gi? Vi?t v?n c?a th?y L?u Trung Kh?o (hi?n nay ??nh c? ? California), anh em chúng tôi luôn im l?ng, ch?m chú nghe nh?ng bài gi?ng v? kim v?n, c? v?n c?a th?y m?t cách say mê.
Vào kho?ng n?m ?ó, anh em thích v?n ngh? chúng tôi, g?m các b?n cùng l?p, cùng tr??ng có liên h? th? v?n v?i nhau thành l?p m?t Thi V?n ?àn l?y tên TH? K?, g?m có các b?n : Nguy?n H?i Th? bút hi?u Huy?n Dân sau ??i là Ngy Do Thái, D??ng Ng?c Ánh bút hi?u Hàn Thanh, Nguy?n th? ?i?n bút hi?u Mai Thanh Tuy?n, Tr??ng Bá Tr?c bút hi?u M?c Lan Hoài, Nguy?n th? Bé Tám (?) bút hi?u Ph??ng Mai, L? thùy Lam và tôi Phan Ng?c Châu bút hi?u Song An Châu. M?t s? anh ch? em này ?ang ??nh c? ? Hoa K? và c?ng ti?p t?c làm th?, vi?t v?n, làm báo. Cái nghi?p mê v?n ch??ng luôn ?eo ??ng vào thân !.
Sau này, m?t vài anh em cùng tr??ng nh?: Ngô Nguyên Nghi?m (Ngô T?n Thi?n), Th??ng Hoài Di?p (Ph?m Y?n Anh), Nh?t Th?ng (Nguy?n Minh Thanh), Hoài Ziang Duy (Thái sanh L?i), ?? Kim B?ng…cùng h?p tác v?i chúng tôi th?c hi?n nh?ng t? bích báo, ??c san Xuân cho tr??ng hay nh?ng giai ph?m, ??c san c?a nhóm b? ti?n túi ra ?n hành, r?i ?em ?i gi?i thi?u (bán) các tr??ng b?n nh? Tho?i Ng?c H?u (Long Xuyên), Phan Thanh Gi?n (C?n Th?), T?ng Ph??c Hi?p (V?nh Long), T?ng Ph??c Hòa (Sa ?éc)….
Ngh? l?i, th?i gian này trong tu?i thanh xuân, cu?c ??i ch?a v??ng b?i tr?n, tâm h?n th? th?i, yêu ??i, nay thì ?ã quá xa xôi mà lòng luôn luy?n ti?c.
Hôm nay, n?i ??t khách quê ng??i, vì n?n tr?i ách n??c, ph?i lìa xa quê h??ng yêu d?u, ngàn d?m xa x?m, hình ?nh m? già l?ng còng, g?i mõi, tay rung, tóc b?c, con sông, dòng n??c H?u giang ??c màu phù sa, b?n ?ò x?a ??a khách, hàng ngày tôi và các b?n ôm c?p xu?ng ?ò qua bên kia sông ??n tr??ng h?c t?p, nay ?ã ?i vào d? vãng, nh?ng v?n còn nh? th??ng, nu?i ti?c.
Sau h?n n?m m??i n?m dài ??ng ??ng, nay còn ?âu nh?ng hình ?nh thân th??ng c?a tr??ng x?a, b?n c?, th?i niên thi?u ?ã ?i qua. Cát b?i th?i gian ?ã xóa m? trong ký ?c. Tr??ng x?a ?ã ??i ch?, b?n bè tha ph??ng t? x?, có nhi?u ??a ra ?i, hóa ra ng??i thiên c?, k? ? l?i, còn ?ây không kh?i ng?m ngùi nh? ti?c nh?ng hình ?nh êm ??m, ??p ?? ngày x?a mà lòng ?au, d? xót không nguôi …..
Tue May 30, 2017 6:58 am by Thy Lan Thao
Tiêu đề: Quán VĂN _ Song An Châu 